ԵՄ-ն պատրաստ է ֆինանսավորել 2200 կմ երկարությամբ նախագիծը ՝ Իսրայելի և Կիպրոսի գազի պաշարները Հունաստանի և Իտալիայի հետ միավորելու համար, բայց Թուրքիան ընդդիմանում է և փորձում խանգարել:
Մյուս կողմից, տարածաշրջանային լարվածությունը Կիպրոսի, Հունաստանի, Իտալիայի և Իսրայելի միջև աճում է արևելյան Միջերկրական ծովում գտնվող օֆշորային գոտիների սեփականության նկատմամբ: 2018 թվականի դեկտեմբերին չորս երկրները 7 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր են ստորագրել Եվրոպային բնական գազով ապահովելու մասին: Գործարքը, որը հայտնի է որպես «East Med», կօգնի Եվրոպային դիվերսիֆիկացնել իր էներգետիկ պորտֆելը՝ միաժամանակ նվազեցնելով Ռուսաստանի բնական գազի ազդեցության ոլորտը Եվրոպայում: Այս արևելյան միջերկրածովյան գազի պաշարները միացնող խողովակաշարը Իսրայելից և Կիպրոսից կանցնի Հունաստան և Իտալիա և կկազմի մոտ 2.200 կմ: Ենթադրվում է, որ խողովակաշարը Կրետեի և հունական մայրցամաքի միջոցով կհասնի Իտալիական Օտրանթո բնակավայրը: Քաղաքը գտնվում է Մելենդուգնո քաղաքից մոտ 30 կմ հարավ, վիճահարույց TAP գազատարի նախագծի մոտ: «East Med-Poseidon» նախագիծը (Poseidon- ը Իտալիայի և Հունաստանի միջև ձգվող գոտի է) արդեն իսկ հաստատվել է իտալական նախորդ կառավարությունների կողմից: Տնտեսական զարգացման նախկին նախարար Կառլո Կալենդան Հունաստանում գործընկերների հետ համատեղ հռչակագիր էր ստորագրել Հունաստանի, Կիպրոսի և Իսրայելի հետ: Եվրահանձնակատար Միգել Արիաս Կաետեն նույնպես կողմ է այդ համաձայնագրին ՝ հաշվի առնելով, որ ԵՄ-ն պարտավորվել է շինարարությունը համաֆինանսավորելու հարցում: Վերջնական համաձայնագրի ստորագրումը սպասվում էր մինչև մարտի վերջ, բայց այժմ Իտալիան հայտարարել է, որ ցանկանում է որոշ ժամանակով հետաձգել այն: Անցյալ տարվա դեկտեմբերին Իսրայել կատարած իր այցի ընթացքում Մատտեո Սալվինին ի սկզբանե աջակցեց այդ նախագծին՝ նշելով, որ բնապահպանական խնդիր չկա: Գազի ավելի մեծ քանակություն ունենալը կօգնի նվազեցնել բնական գազի գինը իտալացիների համար: Մինչդեռ «Հինգ աստղեր» շարժումը ճնշման է ենթարկվել բնապահպան ակտիվիստների կողմից TAP գազատարի նախագիծը հաստատելուց հետո: Մոտ 30 ասոցիացիաներ նամակ են հղել Կոնտեին, Դի Մաիոյին և շրջակա միջավայրի նախարար Կոստաին՝ խնդրելով արգելափակել աշխատանքը, և այդ պատճառով կառավարությունը որոշել է դադար տալ նախագծին: Իտալիայի բնապահպանության նախարարը հանձնարարել է շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության նոր գնահատման հետազոտություն կազմել: Ակնկալվում էր, որ այս նոր գազատարի նախագծի աշխատանքները սկսվելու էին այս տարի և ավարտվելու էին հինգ տարի անց: Հատկանշական է, որ Կիպրոսի և Հունաստանի համար այս նախագիծը կարևորագույն նշանակություն ունի ոչ միայն տնտեսական տեսանկյունից, այլ նաև այն պատճառով, որ այն հանգեցնում է Իսրայելի հետ տարածաշրջանային շատ ավելի լայն գործընկերության: Երեք երկրների կառավարությունները շտապում են, քանի որ ցանկանում են ընտրությունների անցնել արդեն իրականացվող նախագծով: Ահա թե ինչու է ստեղծվել նաև նախնական եռակողմ համաձայնագիրը՝ հետևում թողնելով Իտալիային: Բայց դժվար կլինի աշխատանքները սկսել առանց Հռոմի հետ համաձայնության: Նախագծին հակադրվում է Թուրքիան (որը տեսնում է, որ իր տարածաշրջանային ազդեցությունն ու դերը որպես էներգետիկ հանգույց նվազում է), ինչպես նաև Եգիպտոսը (որը փոխարենը նպատակ ունի կնքել Նիկոսիայի հետ պայմանագիր և կղզուց արդյունահանել բնական գազը դեպի իր ափերը): Իրականում Եգիպտոսն իր հանքավայրերով հետագայում կարող է միանալ East Med-ի հետ: Մինչդեռ, Exxon Mobil–ը հայտարարեց Կիպրոսի ափերից բնական գազի դաշտի հայտնաբերման մասին, ավազան, որը կարող է ունենալ 200 միլիարդ խորանարդ մետր հնարավորություն: Ակնհայտ է, որ Ռուսաստանը, Եվրոպայի գլխավոր մատակարարը, նոր խողովակաշարի դեպքում բարենպաստ դիրք չի ունենում: ԵՄ հանձնաժողովը հայտարարել է, որ East Med խողովակաշարը «ընդհանուր հետաքրքրության նախագիծ» է: Այն արդեն հատկացրել է մոտ 100 միլիոն եվրո իրագործելիության ուսումնասիրությունների համար և այժմ սպասում է ֆինանսավորման վերաբերյալ վերջնական հաստատմանը: «Որոշումը նախատեսված է այս տարվա աշնանը», – բացատրում է ԵՄ պաշտոնյան: (Աղբյուրը՝ ըստ Իտալական La Stampa-ի)
Այդուհանդերձ, Թուրքայի մուտքը նաև Լիբիա պայմանավորված է այս նոր գազատարի նախագիծը խոչընդոտելու համար: Թուրքիան փորձում է իր ռազմական տիրույթները մեծացնել Միջերկական ծովում և խոչընդոտել այս գազատարի կառուցմանը: Այս առնչությամբ Թուրքիայի հարաբերություններն ավելի են սրվում հատկապես Հունաստանի և Կիպրոսի հետ, որն ապագայում կարող է բերել նույնիսկ ռազմական առճակատման: Համենայն դեպս, Թուրքիայի գործողությունները այս համատեքստում ընդունելի չեն նաև ԵՄ ու Իսրայելի համար: Ինչ կշահի Հայաստանի արտաքին քաղաքականոթյունն այս ամենից, ցույց կտա ապագան, այդուհանդերձ, այս ամենը կարող է շատ կանխորոշիչ լինել նաև Հայաստանի համար մոտ ապագայում, որտեղ ԵՄ-ն և Իսրայելը Թուրքայի վրա ճնշում գործադրելու համար կարող են համագործակցել նաև Հայաստանի հետ՝ հայ-թուրքական փոխհարաբերությունների կոնտեքստում հօգուտ Հայաստանի:
